ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΥΚΑΣΙΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ;

Σύμφωνα με το Βλάση Αγτζίδη « Τα πρώτα χρόνια με τον όρο «Πόντιος», ο λαός περιέγραφε μόνον αυτόν που προερχόταν από τις περιοχές του Μικρασιατικού Πόντου. Οι προερχόμενοι από τις περιοχές του Καρς του ρωσικού Καυκάσου, που παραχωρήθηκε στους Τούρκους απ’ τους μπολσεβίκους με τη Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ, χαρακτηρίζονταν ως «Καυκάσιοι» ή «Ποντοκαυκάσιοι» και ας είχαν μεταναστεύσει από τον Πόντο μόλις 40 χρόνια πριν. Οι κατά το πλείστον τουρκόφωνοι πρόσφυγες από την καυκασιανή περιοχή της Τσάλκας στην Κεντρική Γεωργία ονομάζονταν «Τσαλκαλήδες», οι οποίοι επίσης εντάσσσονταν στην ομάδα των «Καυκασίων».[…]»
Οι πρόσφυγες που μετανάστευσαν από τα παράλια του Καυκάσου στην Ελλάδα κατά την περίοδο τέλη Απριλίου 1920-Φεβρουάριος 1921 δόμησαν μια ιδιαίτερη προσφυγική ομάδα , την ομάδα των Καυκασίων. Αποτελούνταν κυρίως από Έλληνες κατοίκους του Κυβερνείου Καρς-Ρωσίας (που μετά τη συνθήκη Μπρεστ Λιτόφσκ προσαρτήθηκε στην Τουρκία), δευτερευόντως από Έλληνες κατοίκους της Τσάλκας , του Σοχούμ, του Βατούμ και τέλος από Έλληνες Πόντιους του Μικρασιατικού Πόντου που μετοίκησαν στον Καύκασο κατά το τέλος κυρίως του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Σύμφωνα με τον Τηλικίδη Γ., Πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου των Ελλήνων του Αντικαυκάσου και Επιθεωρητή των Σχολείων της Ελληνικής μειονότητας του Καυκάσου, μεταφέρθηκαν από Βατούμ σε Θεσσαλονίκη κατά τα έτη 1920-1921, 52.878 άνθρωποι και 7.737 ζώα.
Αναλυτικά-σύμφωνα με τον Τηλικίδη- οι μεταναστεύσαντες πληθυσμοί κατανέμονταν –κατά περιφέρεια προέλευσης από τον Καύκασο- ως εξής:
«1.- 40.000 περίπου από την περιφέρεια Καρς-Αρταχάν. Αρχικά ο πληθυσμός αυτός απαριθμούσε 54.000 άτομα από τους οποίους 7-8 χιλιάδες πέθαναν από τις κακουχίες καθοδόν για το Βατούμ ή κατά τη διαμονή στο Βατούμ και 6-7 χιλιάδες κατέφυγαν στο Κουμπάν. [Ένα μέρος των τελευταίων θα έρθει στην Ελλάδα μετά το ’22 μέχρι το ’24 μαζί με άλλους Έλληνες του Καυκάσου, Πόντου και Νότιας Ρωσίας και θα απογραφούν και αυτοί ως Καυκάσιοι εγκαθιστάμενοι σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας όπως και οι προηγούμενοι.]
2.-15-20 χιλιάδες από τις περιοχές Σοχούμ, Βατούμ και Τσάλκας.
3.-Από το σύνολο των 172.811 Ελλήνων του Καυκάσου θα παραμείνουν εκεί 119.933
4.-Από τους Καυκάσιους που θα βρεθούν στην Ελλάδα θα πεθάνουν στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης 20-22.000».
Από τέλη Μαρτίου 1920 έως και Νοέμβριο 1921 μεταφέρθηκαν από το Βατούμ 30.718 πρόσφυγες με 16 ατμόπλοια και κατόπιν, μετά από ένα κενό διάστημα, μεταφέρθηκαν το Φεβρουάριο του 1921 20.610 πρόσφυγες με 7 ατμόπλοια.